فصلنامه علوم روانشناختی
پیاپی 30 (تابستان 1388)

هدف پژوهش حاضر، بررسی تاثیر سخت کوشی بر راهبردهای مقابله با استرس ورزشی ورزشکاران بود. یکصد و سی و یک ورزشکار داوطلب (93 پسر، 38 دختر) از دانشجویان رشته های مختلف ورزشی دانشکده تربیت بدنی دانشگاه تهران و ورزشکاران باشگاه های سایپا، قزوین، صنام، پیکان، پاس، پیروزی، ایران خودرو، آرارات و رازی در این پژوهش شرکت کردند. برای سنجش سخت کوشی و راهبردهای مقابله با استرس ورزشی، از ورزشکاران خواسته شد «مقیاس سخت کوشی» و «مقیاس سبک های مقابله با استرس ورزشی» را تکمیل کنند. برای تحلیل داده های پژوهش از شاخص‏ها و روش‏های آماری شامل فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار، ضریب همبستگی و تحلیل رگرسیون استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که مولفه های سخت کوشی با سبک مقابله روی آوری همبستگی منفی و با سبک مقابله اجتنابی همبستگی مثبت دارند و مولفه های کنترل و مبارزه طلبی می توانند تغییرات مربوط به راهبردهای مقابله روی آوری و اجتنابی را به صورت معنادار پیش بینی کنند. سخت کوشی از طریق تمرکز توانمندی های شناختی، عاطفی و رفتاری؛ سدسازی در مقابل استرس؛ افزایش حس اعتماد به نفس و خودپیروی؛ و مثبت سازی روابط بین شخصی (متغیرهای ارتباطی) با راهبردهای مقابله اجتنابی و روی آوری در ارتباط قرار می گیرد.

به منظور سنجش کارایی پرسشنامه تجدید نظر شده پابرتری واترلو (WFQ-R؛ الیاس، برایدن و بولمن- فلمینگ، 1998) به عنوان شاخص سنجش جانبی شدن در جمعیت ایران، نمونه ای شامل 2316 آزمودنی (شامل 1507 زن و 808 مرد) 8 تا70 سال با میانگین سنی 23 سال و 9 ماه و 29 روز، به گزاره های پرسشنامه پابرتری واترلو (WFQ-R) و پرسشنامه دست برتری ادینبورگ (اولدفیلد، 1970) پاسخ دادند. بررسی همسانی درونی پرسشنامه پابرتری واترلو نشان داد که تمام 10 گزاره این فهرست با نمره کل همبستگی بالایی داشتند. آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه برابر با 92/0 بود. همبستگی پیرسون بین پرسشنامه پابرتری واترلو و پرسشنامه دست برتری ادینبورگ برابر با 77/0 در سطح معناداری کمتر از 001/0 بود که روایی همگرای پرسشنامه پابرتری واترلو را تایید کرد. نتایج تحلیل عاملی به استخراج یک عامل پابرتری با ارزش ویژه بزرگتر از یک، در مجموع %22/61 از واریانس کل پابرتری را تبیین نمود و میانگین نمره های آزمودنی های ایرانی در پرسشنامه پابرتری واترلو برابر با 45/9 بود. همچنین تفاوت پابرتری میان زنان و مردان با توجه به نتایج آزمون t معنادار نبود (05/0 P>و1645df=، 328/0t=). یافته های پژوهش نشان دادند که WFQ-Rبه عنوان شاخصی برای سنجش جانبی شدن در جامعه ایرانی از اعتبار و روایی مناسب برخوردار است.

هدف این پژوهش بررسی ارتباط خودکارآمدپنداری و ریخت شخصیتی D با رفتار بهداشتی در بیماران کرونری قلب بود. نمونه این پژوهش شامل 89 بیمار کرونری قلب بود که از میان بیمارانی که به بیمارستانهای شریعتی و امام خمینی تهران مراجعه کرده بودند، انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از مقیاس ریخت شخصیتیD، مقیاس خودکارآمدپنداری و پرسشنامه وضعیت بهداشتی استفاده شده است. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که ریخت شخصیتی D و خودکارآمدپنداری با رفتار بهداشتی بیماران کرونری قلب رابطه معنی داری دارند (01/0P<). نتایج تحلیل رگرسیون چندمتغیری نشان داد که مولفه بازداری اجتماعی ریخت شخصیتی D و خودکارآمدپنداری در پیش بینی رفتار بهداشتی بیماران کرونری قلب سهم معنی داری دارند. در مجموع این نتایج بیان می کند که سطح بالای مولفه بازداری اجتماعی ریخت شخصیتی D و سطح پایین خودکارآمدپنداری، رفتار بهداشتی بیماران کرونری قلب را کاهش می دهد.

پژوهش حاضر با هدف مشخص ساختن نیمرخ تحولی سازگاری نوجوانان و جوانان (12 تا 22 ساله) تیزهوش و عادی و تعیین رابطه بین ویژگی های شخصیتی آنان با میزان سازگاری شان 560 دختر را از بین دانش آموزان مدارس و دانشجویان دانشگاه (از هر مقطع 20 نفر) تیزهوش و عادی با روش نمونه گیری در دسترس و استفاده از پرسشنامه های اطلاعات فردی، شخصیتی NEO ، سازگاری پاتریک، سازگاری AISS و سازگاری بل مورد بررسی قرار داد. با بهره گیری از روش های آماری ضریب همبستگی پیرسن، آزمون t مستقل و تحلیل واریانس یکراهه نتایج نشان داد بین ویژگی های شخصیتی (نورزگرایی، برونگردی، توافق پذیری، وظیفه شناسی و گشودگی) با ابعاد مختلف سازگاری رابطه معناداری وجود داشته است و نیز بین دو گروه تیزهوش و عادی از لحاظ ویژگی های شخصیتی تفاوت معناداری وجود داشت و تیزهوشان در زیر مقیاس نورزگرایی بالاتر و در گشودگی پایین تر از گروه عادی بودند. همچنین بین ویژگی های شخصیتی در مقاطع تحصیلی مختلف تفاوت معنادار ملاحظه شد. افزون بر این رابطه معناداری بین رشته تحصیلی با میزان سازگاری بدست آمد اما بین سن و میزان سازگاری رابطه معنادار مشاهده نشد.

هدف پژوهش سنجش قابلیت اعتماد و اعتبار «فرم کوتاه پرسشنامه ارزیابی شاگردان در زمینه روابط با همگنان (BPEI)» بود. به منظور دستیابی به هدف پژوهش، 60 نفر از کودکان مقطع ابتدائی شهر اصفهان و 45 کودک مبتلا به اختلال کم توجهی/ فزون کنشی از کلینیک های روانشناسی و روانپزشکی شهر اصفهان انتخاب شدند. روش اجرای پژوهش جامعه سنجی بود. در پژوهش از دو ابزار به نام های «فرم کوتاه پرسشنامه ارزیابی شاگردان در زمینه روابط با همگنان (BPEI)» و «مقیاس سنجش روابط همگنان (PRQ)» استفاده گردید. سپس در تحلیل داده های بدست آمده، از روش های آماری ضریب آلفای کرونباخ و روش دونیمه کردن به منظور تحلیل قابلیت اعتماد و همچنین به منظور بررسی اعتبار تشخیصی از تحلیل واریانس (مانوا) و جهت درصد حساسیت و ویژگی از تحلیل ممیز استفاده شد. ضریب آلفای کرونباخ برای گروه بهنجار در سطح سه زیر مقیاس بالاتر از 7/0 بدست آمد. نتایج حاصل از بررسی اعتبار سازه (اعتبار همگرا) حاکی از آن بود که «فرم کوتاه پرسشنامه ارزیابی شاگردان در زمینه روابط با همگنان (BPEI)» همگرائی بالائی را با «مقیاس سنجش روابط همگنان (PRQ)» دارد. نتایج تحلیل ممیز نشان دهنده درصد حساسیت و ویژگی 100 درصد بود. نتایج حاصل از تحلیل واریانس نیز بیانگر آن بود که بین دو گروه تفاوت معناداری وجود دارد. بر اساس یافته های بدست آمده می توان گفت «فرم کوتاه پرسشنامه ارزیابی شاگردان در زمینه روابط با همگنان (BPEI)» ابزاری قابل اعتماد با اعتبار بالا و دارای ویژگی و حساسیت مطلوب برای کاربرد در پژوهش های روانشناختی و فعالیت های بالینی است.

اختلال هذیانی از جمله اختلالات روان‏پریشی است که میزان شیوع آن در جامعه در حدود 03/0 درصد برآورد شده است و می‏تواند مشکلات شدید شغلی، اجتماعی و زناشویی برای افراد مبتلا به آن ایجاد کند. دو رویکرد مهم در سبب‏شناسی و درمان اختلالات روان‏پریشی عبارتند: رویکرد دارویی و رویکرد روانی‏ اجتماعی. نتایج تحقیقات کنترل شده در مورد بیماران مبتلا به اختلالات روان‏پریشی مقاوم به دارودرمانی نشان داده است که استفاده همزمان از مداخلات شناختی- رفتاری و دارودرمانی منجر به تسریع دوره درمان، کاهش و از بین رفتن نشانگان و پیشگیری از عودت نشانگان در مبتلایان به این اختلال می‏گردد. لذا هدف این پژوهش درمان یک آزمودنی مبتلا به اختلال هذیانی از نوع جنون عشقی با استفاده از روش درمان ترکیبی (شناختی رفتاری و دارویی) است. روش پژوهش حاضر از نوع تک بررسی است که یکی از روش های پژوهش کیفی می باشد. فنون مورد استفاده در این پژوهش شامل بازسازی شناختی از طریق اصلاح تفسیرها و باورهای نادرست آزمودنی در مورد وقایع، تقویت استدلال منطقی، ارزشیابی از شواهد و مدارک، آزمودن واقعیت، آموزش حل مساله و راهبردهای مقابله‏ای رفتاری و شناختی، تنش‏زدایی و مثبت‏نگری به همراه دارو درمانی است. نتایج نشان‏دهنده کارایی بالای روش ترکیبی در کاهش و از بین رفتن باورهای هذیانی و پیشگیری از عودت مجدد آنها طی یک دوره یک ساله است. از جمله نکات قابل بحث در مورد کارایی فنون شناختی رفتاری به همراه دارو درمانی در درمان اختلالات روان‏پریشی، نقش آموزش راهبردهای مقابله‏ای موثر در کاهش مشکلات مربوط به کارکردهای اجتماعی افراد مبتلا به اختلالات هذیانی و پیشگیری از عودت این نشانگان است.

این پژوهش با هدف بررسی ابعاد مختلف خودموثرپنداری اجتماعی، تحصیلی، هیجانی، جسمانی و اهمیت نقش هر یک از این ابعاد در دوره های متفاوتی در نوجوانان دختر و پسر انجام شده است. آزمودنی های پژوهش 946 ن.فر (471 دختر و 475 پسر) از دانش آموزان دوره های متوسطه و پیش دانشگاهی شهر تهران می باشند که با روش نمونه گیری چندمرحله ای انتخاب شده اند. ابزار گردآوری اطلاعات عبارتند از: سیاهه افسردگی کودک (CDI)، پرسشنامه خودموثرپنداری کودکان و نوجوانان و پرسشنامه خودموثرپنداری جسمانی. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار کامپیوتری SPSS و روش های تحلیل رگرسیون خطی و همبستگی استفاده شده است. نتایج بدست آمده نشان داد که بین نمره کلی خودموثرپنداری و خودموثرپنداری اجتماعی، تحصیلی، هیجانی و جسمانی با نمره افسردگی همبستگی منفی وجود دارد. به علاوه خودموثرپنداری جسمانی در ایجاد نشانه های افسردگی در پسران اوایل، اواسط و اواخر نوجوانی و دختران اوایل و اواسط نوجوانی تاثیرگذار است. خودموثرپنداری تحصیلی در پسران و دختران همه سنین، نقش معناداری در ایجاد افسردگی دارد. خودموثرپنداری اجتماعی در ایجاد افسردگی نوجوانان معنادار نیست و خودموثرپنداری هیجانی تنها در ایجاد افسردگی در دختران اوایل نوجوانی معنادار است. سطوح خودموثرپنداری پایین با نمرات افسردگی بالا و خودموثرپنداری بالا با نمرات افسردگی پایین مرتبط بود. خودموثرپنداری تحصیلی، بالاترین همبستگی را با افسردگی نشان داد. خودموثرپنداری تحصیلی و جسمانی به ترتیب بهترین پیش بینی کننده های بروز افسردگی در نوجوانان سنین مختلف می باشند. خودموثرپنداری اجتماعی کمترین پیش بینی کننده است و خودموثرپنداری هیجانی تنها در دختران اواخر نوجوانی می تواند پیش بینی کننده بروز افسردگی باشد.